Từng là cái nôi của ngành cà phê, Yemen và cà phê Mocha trứ danh từng thống trị thị trường thế giới. Dù không còn là cường quốc xuất khẩu như trước, Yemen vẫn giữ vững di sản cà phê của mình nhờ những người nông dân tận tâm, không ngừng gìn giữ và mang hạt cà phê Yemen đến với những tín đồ cà phê toàn cầu.
Từng là cái nôi của ngành cà phê, Yemen và cà phê Mocha trứ danh từng thống trị thị trường thế giới. Dù không còn là cường quốc xuất khẩu như trước, Yemen vẫn giữ vững di sản cà phê của mình nhờ những người nông dân tận tâm, không ngừng gìn giữ và mang hạt cà phê Yemen đến với những tín đồ cà phê toàn cầu. Hãy cùng Vinbarista khám phá lịch sử cà phê Yemen, hương vị đặc trưng mà vùng đất này mang lại và bí quyết pha chế để có được tách cà phê Yemen hoàn hảo.
Giới thiệu tổng quan về ngành cà phê Yemen
Yemen, được xem là cái nôi của cà phê Arabica, đã đóng góp quan trọng vào lịch sử cà phê toàn cầu. Vào thế kỷ 16, cảng Mocha của Yemen là trung tâm xuất khẩu cà phê chính, đưa hạt cà phê đến châu Âu và các khu vực khác, tạo nên danh tiếng cho cà phê Mocha.
Mặc dù sản lượng cà phê của Yemen hiện nay chiếm tỷ lệ nhỏ trên thị trường toàn cầu, nhưng chất lượng và hương vị độc đáo của cà phê Yemen vẫn được giới sành cà phê đánh giá cao. Các hạt cà phê được trồng trên những thửa ruộng bậc thang khô cằn ở độ cao từ 700 đến 2.400 mét, sử dụng phương pháp canh tác hữu cơ truyền thống.
Tuy nhiên, ngành cà phê Yemen đang đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm biến đổi khí hậu, sâu bệnh và xung đột nội bộ. Dù vậy, những nỗ lực bảo tồn và phát triển giống cà phê Moka đang được triển khai, nhằm duy trì và phát huy giá trị của loại cà phê đặc sản này trong ngành cà phê thế giới.
Yemen được xem là cái nôi của cà phê Arabica (Nguồn: Internet)
Yemen - nguồn gốc của thức uống cà phê
Mặc dù cây cà phê có nguồn gốc từ Ethiopia vào khoảng năm 950 CN, nhưng thức uống cà phê lại xuất phát từ Yemen. Cà phê được đưa từ Ethiopia vượt Biển Đỏ đến Yemen, có thể vào thế kỷ 6, khi Ethiopia tiến hành cuộc xâm lược khu vực này. Ban đầu, người Ả Rập gọi cây cà phê là “qahwa”, một từ có nghĩa là "rượu" trong tiếng Ả Rập, nhưng về sau từ này được hiểu là “cà phê”. Theo truyền thuyết, các nhà sư Sufi là những người đầu tiên pha chế cà phê để sử dụng, nhờ vào tác dụng kích thích giúp họ duy trì sự tỉnh táo trong suốt các buổi thiền định thâu đêm.
Yemen từng phát triển rực rỡ nhờ ngành xuất khẩu cà phê, khi loại thức uống này lan rộng ra khắp thế giới. Vào đầu thế kỷ 18, gần như toàn bộ nguồn thu nhập của Yemen đến từ cà phê, và đây cũng là quốc gia duy nhất cung cấp cà phê cho thế giới vào thời điểm đó.
Nông dân Yemen tận dụng địa hình độc đáo và điều kiện khí hậu khắc nghiệt, vốn không phù hợp cho nhiều loại cây trồng khác, để canh tác cà phê. Trong suốt 200 năm, Yemen giữ vị trí nguồn cung cấp cà phê độc quyền cho toàn cầu. Nhờ sự bùng nổ này, vào thế kỷ 17 và 18, phần lớn dân số Yemen đã chuyển sang trồng cà phê như một nghề chính.
Ngày nay, không hiếm gặp những gia đình nông dân Yemen đã gắn bó với cây cà phê suốt 400–500 năm, tiếp nối truyền thống canh tác lâu đời qua nhiều thế hệ.
Cảng Mocha, Yemen
Mocha là một trong những thuật ngữ phổ biến và có nhiều biến thể nhất trong ngành cà phê. Tên gọi “Cà phê Mocha” (còn được viết là Moka, Moca hoặc Mocca) xuất phát từ cảng Mocha, nằm ở phía tây nam bán đảo Ả Rập, thuộc Yemen ngày nay.
Ban đầu, từ “Mocha” dùng để chỉ bến cảng ở Yemen, nơi xuất khẩu cà phê dưới sự kiểm soát của Đế chế Ottoman từ năm 1536. Sau đó, cách viết “Moka” trở nên phổ biến và được dùng để mô tả cà phê sản xuất tại Yemen. Ngày nay, một số loại cà phê chế biến theo phương pháp tự nhiên từ các nước khác vẫn mang danh “Moka”, chẳng hạn như “Moka Harrar” từ Ethiopia.
Từ thế kỷ 15 đến đầu thế kỷ 18, cảng Mocha được xem là trung tâm giao thương cà phê Arabica, dù bản thân nơi này không phải vùng trồng cà phê. Hạt cà phê từ nội địa Yemen được vận chuyển đến đây trước khi xuất khẩu ra thế giới. Để bảo vệ quyền kiểm soát nguồn cung, trong suốt thế kỷ 16 – 17, hạt cà phê Mocha chỉ được xuất đi sau khi đã rang nhằm ngăn chặn việc nhân giống ở nơi khác.
Trong thời kỳ hưng thịnh, cảng Mocha trở thành điểm giao thương sầm uất, nơi các thương nhân Anh, Hà Lan và Pháp đóng vai trò quan trọng trong việc mở rộng thương mại cà phê. Chính qua thương nhân Hà Lan, cà phê Mocha đã đến Ceylon (nay là Sri Lanka) vào năm 1658, sau đó lan sang Java, Indonesia, rồi từ đó, dù muốn hay không, cà phê Mocha cũng đã lan tỏa ra toàn cầu.
“Mocha” ban đầu dùng để chỉ bến cảng Mocha ở Yemen (Nguồn: Internet)
Đặc điểm địa hình, khí hậu của Yemen
Địa hình đa dạng của Yemen có ảnh hưởng sâu sắc đến việc canh tác cà phê. Nằm trên bán đảo Ả Rập, quốc gia này sở hữu nhiều đặc điểm địa hình độc đáo, tạo điều kiện lý tưởng cho sự phát triển của cà phê Arabica.
-
Vùng núi cao (1.700 – 2.500m): Phần lớn lãnh thổ Yemen là vùng núi cao và đồi dốc, cung cấp độ cao lý tưởng cho cây cà phê Arabica, vốn thích nghi tốt với khí hậu mát mẻ và độ cao lớn.
-
Khí hậu: Ở vùng thấp, khí hậu Yemen khá khô và nóng, nhưng ở độ cao lớn, thời tiết trở nên mát mẻ hơn, tạo môi trường lý tưởng cho cà phê Arabica phát triển ổn định.
-
Đất đỏ màu mỡ: Các vùng trồng cà phê tại Yemen có đất đỏ giàu khoáng chất, khả năng thấm nước tốt, giúp cây cà phê sinh trưởng mạnh mẽ và tạo ra hương vị đặc trưng, độc đáo.
-
Cảng và vùng ven Biển Đỏ: Một số khu vực trồng cà phê nằm gần các cảng biển quan trọng, đặc biệt là cảng Mocha, nơi từng là trung tâm xuất khẩu cà phê Yemen ra thị trường quốc tế.
Yemen sở hữu địa hình độc đáo, lý tưởng cho sự phát triển của cà phê Arabica (Nguồn: Internet)
Quy trình sản xuất cà phê độc đáo tại Yemen
Nông dân Yemen vẫn duy trì kỹ thuật canh tác cổ xưa cách đây 500 năm. Họ trồng cà phê trên những thửa ruộng bậc thang ở độ cao hơn 2.400m so với mực nước biển. Sau 5 năm thu hoạch, từng quả cà phê được hái thủ công tỉ mỉ, một quá trình đòi hỏi nhiều công sức, sau đó được phơi khô trên mái nhà trong 4 tuần. Khi quả cà phê khô hoàn toàn, nông dân sử dụng cối đá để tách vỏ và thu lấy hạt cà phê, sau đó làm sạch thủ công bằng tay.
Ở các quốc gia khác, các nhà sản xuất cà phê đặc sản thường tách phần thịt quả ra trước khi phơi khô, giúp hạt cà phê có kích thước đồng đều và hương vị nhất quán. Ngược lại, cà phê Yemen mang nét độc đáo riêng nhờ sự không đồng đều về hình dạng và hương vị, tạo ra cảm giác bí ẩn và hấp dẫn trong từng tách cà phê.
Người Yemen tận dụng toàn bộ cây cà phê, không bỏ phí bất kỳ phần nào. Vỏ quả cà phê sau khi tách không bị vứt bỏ mà được sử dụng để pha qishr – một loại đồ uống truyền thống của Yemen, có hương vị gừng và bạch đậu khấu. Ngoài ra, lá cây cà phê cũng được dùng để pha chế trà thảo dược, đặc biệt phổ biến trong các bài thuốc dành cho phụ nữ.
Nông dân Yemen vẫn duy trì kỹ thuật canh tác cổ xưa cách đây 500 năm (Nguồn: Internet)
Hương vị cà phê Yemen có gì đặc biệt?
Cà phê Yemen được biết đến với hương vị phức tạp và đa tầng, mang đến một trải nghiệm thưởng thức tinh tế. Loại cà phê này có vị đậm đà, hòa quyện cùng hương đất đặc trưng và độ chua phong phú, gợi lên sắc thái rượu vang đầy mê hoặc. Khi nhấp một ngụm, bạn sẽ cảm nhận được sự kết hợp tinh tế giữa quế, gia vị, nho khô, đặc biệt là nốt hương socola đặc trưng, làm nên dấu ấn khác biệt của cà phê Yemen.
Chính hương socola tự nhiên này đã góp phần đưa cà phê Yemen trở thành huyền thoại trên bản đồ cà phê thế giới. Không chỉ gắn liền với cảng Mocha danh tiếng, hương vị độc đáo của nó còn truyền cảm hứng cho việc kết hợp socola vào đồ uống, nhằm tái tạo sự tinh túy của cà phê Yemen. Chính từ đây, thuật ngữ “mocha” ra đời, trở thành một phong cách pha chế cà phê được yêu thích trên toàn cầu.
Cà phê Yemen có hương vị phức tạp và đa tầng (Nguồn: Internet)
Ngành cà phê Yemen hiện nay
Trong những năm gần đây, Yemen không thể sản xuất được những vụ cà phê lớn. Nguyên nhân chính là chiến tranh, nạn đói, dịch bệnh và bất ổn chính trị. Bên cạnh đó, cơ sở hạ tầng yếu kém và thiếu sự cơ giới hóa cũng khiến sản lượng giảm sút đáng kể.
Cuộc nội chiến Yemen bùng nổ vào năm 2015, các vùng trồng cà phê – vốn nằm trong khu vực bị chiến tranh tàn phá – chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Nhiều nông dân buộc phải bỏ đồn điền cà phê và chuyển sang trồng khat, một loại cây có giá trị kinh tế cao hơn nhưng lại được sử dụng làm chất kích thích.
Đến năm 2017, tình hình càng trở nên nghiêm trọng hơn khi chiến tranh leo thang, kéo theo nạn đói và dịch bệnh. Dịch tả bùng phát, ảnh hưởng đến nửa triệu người, khiến ngành cà phê gần như sụp đổ hoàn toàn. Tình trạng nghiêm trọng đến mức Liên Hợp Quốc gọi đây là một trong những thảm họa nhân đạo tồi tệ nhất trong thời hiện đại.
Tuy nhiên, trong những năm gần đây, sự quan tâm đến cà phê Yemen đã hồi sinh, nhờ vào nỗ lực của các tổ chức như GTZ Yemen, Pearl of Tahama và Sheba Coffee. Những nhà rang xay cà phê đặc sản cũng đang góp phần khôi phục di sản cà phê đặc biệt của Yemen.
Hiện tại, các hộ nông dân nhỏ lẻ tại Yemen đang canh tác hơn 130.000 ha cà phê, với sản lượng ước tính khoảng 22.000 tấn mỗi năm. Tuy nhiên, con số này vẫn rất nhỏ so với 3,6 triệu tấn của Brazil. Dù vậy, Yemen vẫn đạt giá trị xuất khẩu 20 triệu USD vào năm 2020, tăng lên 27,6 triệu USD vào năm 2021, chủ yếu sang Ả Rập Xê Út, Mỹ và Nhật Bản.
Một tín hiệu đáng mừng là Qima Coffee, một công ty cà phê đặc sản, đang tạo ra bước đột phá cho cà phê Yemen. Họ đang hướng tới việc giảm sự phụ thuộc vào các giống cà phê mẹ từ Ethiopia như Typica, Bourbon, SL-34 và SL-17. Sau nhiều nghiên cứu, công ty này đã phát hiện ra một giống cà phê mới độc quyền của Yemen, có tên là Yemenia. Đây được kỳ vọng sẽ cạnh tranh với các dòng cà phê đặc sản danh tiếng như Kopi Luwak, Blue Mountain, Geisha và Kona nhờ chất lượng cốc cà phê xuất sắc và năng suất cao hơn, giúp người trồng có thu nhập tốt hơn.
Tính đến năm 2023, cuộc nội chiến đã dần lắng xuống. Với sự kiên trì của những gia đình trồng cà phê và sự hỗ trợ từ ngành cà phê đặc sản, có cơ sở để tin rằng ngành cà phê Yemen sẽ phục hồi mạnh mẽ trong tương lai gần.
Cà phê Yemen không chỉ là một thức uống, mà còn là biểu tượng của lịch sử và sự tinh tế, góp phần định hình văn hóa cà phê toàn cầu. Dù trải qua nhiều thăng trầm, loại cà phê này vẫn giữ được hương vị độc đáo và giá trị đặc biệt, khiến những người yêu cà phê trên thế giới không ngừng say mê.
Để tiếp tục khám phá câu chuyện, xu hướng và những bí mật thú vị về ngành cà phê, hãy theo dõi trang tin tức của Vinbarista. Tại đây, bạn không chỉ được cập nhật kiến thức chuyên sâu về cà phê mà còn có thể tìm thấy cà phê Carraro chất lượng, máy pha cà phê, máy xay cà phê và nhiều sản phẩm phục vụ trải nghiệm cà phê đỉnh cao.
Thông tin liên hệ:
VINBARISTA - ALL YOUR COFFEE NEEDS
Trang thương mại điện tử thuộc Cubes Asia
- Tư vấn mua hàng: 0909 244 388
- Fanpage: Vinbarista - máy pha cafe & cafe
- Website: https://vinbarista.com/
Địa chỉ cửa hàng:
